+0 بگندیم
چین قازاق‌لاری (قاز. Қытай қазақтары، قیتای قازاقتارى، چین中國哈薩克族 ) - قازاق خالقی‌نین ان بؤیوک دیاسپوراسی. چین خالق جومهوریتینده یاشایان خالق‌لارین آراسیندا سایینا گؤره 16-جی یئرده دیر
چینده یاشایان قازاق‌لار اساساً نایمان‌لار، قارایی‌لر، اوُاق، سوُان و آلبان طایفالارا عاییددیر. سورغولارا گؤره، اونلارین 80،5 %-ای اؤزونو اورتا ژوزون، 12،6 %-ای ایسه کیچیک ژوزون، 2،9%-ای ایسه بؤیوک ژوزون حیصه‌سی اولاراق ساییر.[۱]
+0 بگندیم
چین قیرغیزلاری (ساده‌لشدیریلمیش چین یازیسی: 中国柯尔克孜族؛ عنعنه‌وی چین یازیسی : 中國柯爾克孜族؛ پین‌یین: Zhōngguó Kē'ěrkèzī zú ؛ قیرغیز: قیتای قیرغیزداری/Кытай кыргыздары)، چینده گونده‌لیک ایستیفاده ده Kē'ěrkèzī zú (ساده‌لشدیریلمیش چین یازیسی: 柯尔克孜族؛ عنعنه‌وی چین یازیسی: 柯爾克孜族؛ " قیرغیز خالقی/اولوسو " ) ترمینی ایستیفاده ائدیلر، چین خالق جومهوریتی دؤولتی‌نین رسمی اولاراق تانیدیغی 56 اتنیک قروپدان بیری‌دیر.
پکن-ده چین‌ین رسمی اولاراق تاندیغی 56 میلّت، اتنیک قروپو گؤسترن دیواردا یئر آلان تصویر (سولدان دؤردونجو قیرغیزلار)
چینده‌کی قیرغیزلارین آز قالا بوتونو قوزئی دوغو چینده‌کی سینک یانک اویغور موختار بؤلگه‌سینده یاشاماقدادیر. بونلارین بؤیوک بیر قیسیمی قیرغیزیستان ایله تاجیکیستانسرحدلرینده کی قیزیل‌سو قیرغیز موختار ائلینده یاشاماقدادیر. چین حؤکومتی، قوزئی‌دوغو چینده‌کی هئی‌لوْنگ‌ژیانگ(Heilongjiang) ایالتینده یاشایان فوُیۆ قیرغیزلارینی دا " Kē'ěrkèzī zú" اولاراق تصنیف ائدر، آنجاق بو قروپون آدینا باخمایاراق، فوُیۆ قیرغیزلاری‌نین دانیشدیقلاری فوُیۆ قیرغیس دیلی اورتا آسیا قیرغیزجاسی‌نین بیر آغیزی دئییل و سیبیری‌ده دانیشیلان خاکاس دیلینه داها یاخیندیر.[۱]
چین قیرغیزلاری‌نین چوخو ایسلام دینینه منسوب، لاکین تبت بودیزمینه و شامانیزمه اینانان کسیم‌لره ده واردیر.[۲] موسلمان قیرغیزلارین تطبیق ائتدیکلری ایسلام دا شامانیزم و دیگر عنعنه‌وی معنوی اینانج‌لاردان عونصورلر احتیوا ائدر. [۳]
کؤچورن: عباس ائلچین
+0 بگندیم
ضیا پاشا (1825[1][2]، ایستانبول – 17 مئی1880[3]، آدانا، آدانا ویلایتی) — تورکیه یازیچیسی، شاعیری و دؤولت آدامی. اصل آدی "عبدالحمید ضیاالدین" دیر.[4]
تورکیه ادبیاتی‌نین اوروپا مئییللی نوماینده‌لریندن اولان عبدالحمید ضیا پاشا 1829-جو ایلده ایستانبولدا دوغولموشدور. موختلیف علم ساحه‌لرینه بؤیوک هوس گؤسترن ضیا پاشا ایلک تحصیلینی اوّلجه محلّه مکتبینده، داها سونرا تحصیلینی "مکتبی ادبیه" ده داوام ائتدیرمیشدی. او،17 یاشیندان اعتیباراً تانینمیش یازیچی و شاعیرلرین تمثیل اولوندوغو جمعیتله باغلانمیش، خوصوصیله دیوان ادبی نوماینده‌لری ایله یاخین‌لیق ائتمیشدیر. داها سونرا او، عارف حکمت بیگین ائوینده 1861-جی ایلده دیوان شعیرینی اینکیشاف ائتدیرمک مقصدی ایله یارادیلان "انجمن شعرا" جمعیتینه داخیل اولور. سارایدا دؤولت کاتیبی کیمی فعالیت گؤسترن ضیا پاشا موعین مودت سونرا سارای ضیدیت‌لرینه گؤره بورادان اوزاقلاشمیشدیر. سیاسی چکیشمه و گرگین‌لیک اونون تورکیه‌ده قالماغینا ایمکان وئرمه‌میش، او، 1867-جی ایلده اوروپایا گئتمگه مجبور اولموشدور. او، اوّلجه پاریسه، داها سونرا لندنه گئتمگه مجبور اولموشدور. لاکین بو شهرلرده ده اؤز فعالیتیندن قالمایان ضیا پاشا 1867-جی ایلده " موخبیر" ، 1868-جی ایلده نامق کمال طرفیندن اساسی قویولموش "حوریت " قزئت‌لرینی چاپ ائتدیریر. تورکیه سیاسی رژیمینی تنقید ائدن "حوریت" قزئتی داها سونرا ژنوده چاپ اولونور و 1871-جی ایلده فعالیتینی دایاندیریر. 1878-جی ایلده آدانایا والی تعیین اولونان ضیا پاشا 1880-جی ایلده 51 یاشیندا قونیه‌ده وفات ائتمیشدیر.
+0 بگندیم
وطن قوخوسو...
قنیره پاشایئوا
(1944.جو ایلده اؤز وطن‌لریندن دیدرگین سالینمیش آخیسقا تورکلرینه ایتحاف اولونور)
آخیسقا بیر گول ایدی، گئتدی،
شیرین بیر دیل ایدی، گئتدی.
گئدین دئیین سولطانا
ایستانبولون کیلیدی گئتدی.
سس‌سیزجه گونشین ایستانبول کؤرپوسونده نئجه باتماسینی ایزله‌ییردیلر. آرابیر اسماعیل سوکوتو پوزور، اوره‌گه‌یاتیملی سسله بو بایاتینی پسدن زومزومه ائدیردی. احمدین فیکری هارالارداسا اوزاق‌لاردا، یا گونشین باتدیغی، یا دا دوغولدوغو یئرلرده دولاشیردی. قولاغینا توخونان بو حزین اوخشامانین سؤزلرینی بئله ائشیتمیردی. گونش سون کره کؤرپودن ایستانبولا بویلانیب یوخ اولاندا، اسماعیل زومزومه‌سی‌نین سون آکوردلارینی ووردو:
گئدین دئیین سولطانا
ایستانبولون کیلیدی گئتدی.
آغی‌یا، حسرته، کدره بورونموش بو سؤزلر احمده ایندی چاتدی. "هاردان بیلیریسن بو بایاتینی؟" - حئیرت قاریشیق ماراقلا سوروشدو.
+0 بگندیم
پادارلار — آذربایجانلی‌لارین اتنوقرافیک قروپ‌لاریندان بیری.[1] فضل‌الله رشیدالدین جامع التواریخ‌ده اون–اویغورلارین طایفا سیاهی‌سیندا آلتینجی طایفانین آدینی "بادار"کیمی یازمیشدیر.[2] آلمان اصیللی شرق‌شوناس، تاریخچی و دیلچی جوزف ماکوارت فضل‌الله رشیدالدینه ایستیناداً پادارلاری اون–اویغورلارین بیر طایفاسی حساب ائتمیش[3]، تورک تاریخچی، شرق‌شوناس–تورکولوق احمد ذکی ولیدی توغان دا بو فیکیرله راضی‌لاشمیشدی.[4] محمدحسن بیگ ولی‌یئف-باهارلی حساب ائدیردی کی، صفوی‌‌لر لزگی‌لری ایطاعته گتیرمک اوچون پادارلاری اونلارا یاخین رایون‌لارا کؤچوروبلر.[5]
+0 بگندیم
2. محمدرحیم‌خان (فیروز) (1845، خیوه – 1910، خیوه) —خیوه خانی(1864–1910)، اؤزبک قونقورات‌لار سولاله‌سیندن، شاه، شاعیر و بسته‌کار
2. محمدرحیم‌خان سئیید محمد خان اوغلو 1845-جی ایلدهخیوه شهرینده آنادان اولموشدو. موکمّل مدرسه تحصیلی آلمیشدی. 1864-جو ایلده، آتاسی نین وفاتیندان سونرا حاکیمیته گلمیشدی. خانلیق اونون حاکیمیتی دؤنمینده، 1873-جو ایل مئی آیی نین 29-دا روسیه ایمپراتورلوغوطرفیندن ایشغال ائدیلمیشدیر.
2. محمدرحیم‌خان شاعیر ایدی. فیروز تخلوصو ایله کلاسیک اوسلوبدا شعیر یازیردی.
فیروز بو توپلومسال ایشلر یانیندا، صنعت و ادبیات ساحه‌سینده ده اؤز صنعتی ایله اؤلومسوز ایزلر بوراخمیشدیر. او، بسته‌کار اولاراق دا اثرلر وئرمیشدیر. " شِش‌مقام " دا اون اوچ اثر بستله‌میشدیر: یعنی، " راست " مقامیندا " محمدی جدیدی فیروز " ؛ " سئگاه " مقامیندا " ساکیلی فیروزشاه " ، " چار اوصولی فیروز " ؛ " بوزروک " مقامیندا ایسه " محمدی فیروز " کیمی ماهنی‌لار بستله‌میشدیر.
2. محمدرحیم‌خان 1910-جو ایلده وفات ائتدی.
+0 بگندیم
تنگیر اوْردوْ (قیرغیز: Теңгир Ордо)– یعنی تنگری‌نین خالقی. 2005-جی ایلده قیرغیزیستانین پایتاختیبیشککده قیرغیز میلّت وکیلی داستان ساریقولوف طرفیندن قورولان و تورکچولوگه اساسلانان تشکیلات.[1] [2][3][4]
شوروی داغیلاندان سونرا بو رژیمدن قورتولان تورک خالق‌لاری یئنیدن اؤز کؤکلرینی و میلّی شخصیت‌لرینی آختارماغا باشلادیلار. بو اینکیشاف اوّلجه تاتاریستاندا 1990-جی ایل‌لرده، داها سونرا روسیه وقیرغیزیستاندا مئیدانا گلدی. تاتاریستاندا بو حرکاتین آدی اوّلجه "بیزنینگ یول" (بیزیم یولوموز) ایدی، لاکین سونرادان "تنگریسم" (تنگرچی‌لیک) داها تئز-تئز ائشیدیلیردی. زامان کئچدیکجه تنگریسم خالق آراسیندا گئنیش یاییلمیش بیر هوس اولماغی دایاندیردی و دؤولت طرفیندن دستکلنمگه و اینستیتوت‌لار قورولماغا باشلادی.
+0 بگندیم
سامی پاشازاده سزائی (1859، ایستانبول- 26 آوریل 1936، ایستانبول) - تورکیه‌لی رئالیست حکایه و رومان یازاری‌دیر. تورکیه ادبیاتی‌نین ایلک رئالیست/گئرچکچی رومان‌لاریندان بیری اولما اؤزل‌لیگی ایله ادبیات تاریخینده بؤیوک اؤنم داشییان "سرگذشت" آدلی رومانین یازاری‌دیر. 1892.جی ایلده یازدیغی "کیچیک شئی‌لر" ایله تورکیه ادبیاتیندا مودرن قیسا حکایه‌نین قورجولاریندان‌دیر.[1][2][3]
+0 بگندیم
امل درگیسی — مستجب اولکوسال و 9 دوستو طرفیندن 1 ژانویه 1930-جو ایلده رومانی‌‌نین حاکیمیتی آلتیندا اولان گونئی دوبروجا، حاجی اوغلو بازارجیق شهرینده نشر اولونان بیر مدنیت درگیسی‌دیر.[۱]
درگی قیریم موباریزه‌سینی تورک و دونیا ایجتیماعیتینه چاتدیران موهوم بیر مطبوعات اورقانی ایدی.
ایکینجی دونیا ساواشیندا آلمان‌لارین روسلارلا ایمضالادیغی موقاویله‌لردن سونرا رومانی‌یا گلمه‌لری، 11 ایل آرا وئرمه‌دن یاییملانان امل درگیسی‌نین باغلانماغینا سبب اولدو. تورکیه‌یه یئرلشن اولکوسال مستجب 20 ایل‌لیک فاصیله‌دن سونرا 1960-جی ایل نووامبرین 1-دن درگیسی آنکارادا یئنیدن نشر ائتمگه باشلادی. 1962-جی ایلین نووامبریندان سونرا درگی‌‌نین اینضیباطی مرکزی ایستانبولا کؤچدو. دایمی نشرینی، یئنی نسیل املچی‌لرین رهبرلیگی آلتیندا 1983-جو ایلدن 1998-جی ایله قدر، آنکارادا 48 صحیفه‌لیک درگی شکلینده داوام ائتدیردی.
امل قیریم وقفی‌نین عومومی ییغینجاغیندا، امل درگیسی‌نین 3 آیلیق مودتده 2008-جی ایلده یئنیدن نشر ائدیلمه‌سی قرارا آلیندی. درگی‌‌نین صاحیبی امل قیریم وقفی آدیندان ظفر قاراتای، باش رداکتورو ایسه سایم عثمان قاراخان ایدی. امل درگیسی‌نین 2011-جی ایل سپتامبر آیی نین 236-جی سایی ایله بیر داها نشر حیاتینی باشا ووردو.
23 آوریل 2015-جی ایلده سایم عثمان قاراخا‌نین اؤلوموندن سونرا ایستانبول قیریم درنگی‌نین نشر اورقانی‌نین باش رداکتورو اؤزگور قاراخان 2016-جی ایلده بو وظیفه‌یه تعیین ائدیلدی.[۲]
درگی نشری عؤمرونو بیرلشمیش ایل‌لیک نؤمره‌لری ایله داوام ائتدیریر. 246/249 (2014) ایلده بیرلشن قیریمین ایشغالینا دایر خوصوصی مسله 2017-جی ایلین ژانویه‌سینده چیخمیشدیر.
+0 بگندیم
آنا سؤزو (قاقائوز. Ana Sözü) —مولداوی‌ده قاقائوز تورکجهسینده نشر اولونان ایلک قزئت.
ایلک قاقاوز قزئتی اولان " آنا سؤزو " تودور زانِتین امگی سایه‌سینده ایشیق اوزو گؤرموشدور.[۱] قزئتین ایلک نؤمره‌سی 14 آقوست 1988-جی ایلده چاپ اولونموشدور.[۲]بوندان سونرا تودور زانت 1988-1994-جو ایل‌لرده بو قزئتی چیخارمیشدیر.[۳] او، 1999-جو ایلدن بو گونه‌دک قزئتین باش رداکتورودور.[۱][۳]
قاقائوزیادا لاتین الیفباسینا کئچمک ساحه‌سینده ایلک آددیم‌لار آتیلارکن، اوّلجه " آنا سؤزو " -نون صحیفه‌لرینده آلیشدیرما یازی‌لاری وئریلیب، 1993-جو ایلین سپتامبر آیی‌نین 25-دن باشلایاراق دا قزئت بوتونلوکله لاتین الیفباسیندا چیخارماغا باشلامیشدیر.[۳]
| وئب‌سایت | anasozu.com |
|---|
کؤچورن: عباس ائلچین
+0 بگندیم
علی‌خان بؤکئی‌خان(قازاخ. Әлихан Бөкейхан؛ 1866، توکارون ناحیه‌سی، قارقارالی قزاسی، سِمیپالاتینسک ویلایتی، روسیه ایمپراتورلوغو — 27 سپتامبر 1937، موسکو، شوروی) — قازاخ ایجتیماعی خادیمی، موعلیمی، ژورنالیستی، اتنوقرافی.
قایناق‌لار اونون نسلی‌نین چنگیز خانین نوه‌سیجوچی خانا باغلی اولدوغونو یازیرلار. بؤکئی خانین نسلیندن‌دیر.[۱]. اونون دوغوم تاریخی 1866-جی ایل، 1869-جی ایل، 1870-جی ایل کیمی گؤستریلیر. روسیه ایمپراتورلوغونون اینضیباطی اراضی بؤلگولرینه گؤره علی‌خان نورمحمداوغلو بؤکئی‌خان سِمئی ویلایتی قارقارالی قزاسی‌نین توقیراوین ناحیه‌سینده دوغولموشدور.
نورمحمد‌خان‌اوغلو علی‌خانین تحصیل آلماسی اوچون آیریجا موعلیم‌لر توتور. سونرا ایسه قارقارالی‌داکی قازاخ اوشاق‌لاری اوچون آچیلمیش مکتبه گؤندریر. 1879-1886-جی ایل‌لرده بو مکتبده اوخویان علی‌خان تحصیلده کی باشاریسی ایله دیقتی جلب ائدیر. بؤلگه‌نین او دؤوورکی ژنرال-قوبرناتورو گراسیم کولپاکووسکی‌نین کؤمگی ایله اومسک تکنیکی مکتبینه داخیل اولان علی‌خان بؤکئی‌خان 1890-جی ایلده مکتب بیتیریب سانکت-پتربورقا گئدیر. 1890-1994-جو ایل‌لرده پتربورق ایمپراتور مئشه‌چی‌لیک اینستیتونون ایقتیصادیات فاکولته‌سینده اوخویور. طلبه‌لیک ایل‌لرینده روسیه‌ده‌کی ایداره‌ائتمه سیستمینی تنقید ائتدیگینه، اسارت آلتیندا اولان خالق‌لارین حوقوق‌لاری‌نین تاپداندیغینی دیله گتیردیگینه گؤره آدی ژاندارما ایداره‌سی‌نین "قارا سیاهی"سینا سالینیر.
+0 بگندیم
سلیمان باقیرغانی (باقیرغان آتا، حاکیم آتا، سلیمان آتا) (12. عصرین 2 -جی یاریسی-تورکوستان ) - شاعیر، موتفکّیر، عالیم. خوجا احمد یسوی‌نین موریدی.
اثرلری: باقیرغان کیتابی (قیپچاق تورکجهسینده یازیلمیش شعیرلر توپلوسو) و "آخیر زامان"، "معراج‌نامه"، "اسماعیل قیصه‌سی"، "بی‌بی مریم"، "یاریم آلما" کیتاب‌لاری
+0 بگندیم
محمد حئیدر دوُغلات، میرزه حئیدر (1499، تاشکند - 1551، کشمیر) - تاریخچی، دؤولت خادیمی. محمد حسین کور‌قان‌ین اوغلو، آناسی خوْب نیگارخانیم یونس‌خانین کیچیک قیزی، بابورون آناسی قوتلوغ نیگارخانیمین باجیسی ایدی.
1508-1509-جو ایل‌لرده شیبانی‌خان بویروغو ایله آتاسی‌نین اعدام ائدیلمه‌سیندن سونرا گنج محمد حئیدرین یاشامی تهلوکه آلتیندا قالدی. محمد حسین‌ین اعتیبارلی آدام‌لاریندان اولان مؤولانا محمد بؤیوک چتین‌لیک‌لرله محمدحئیدریبوخارادان بدخشانا قاچیرماغی باجاردی. 1509 -جو ایلدهکابیله - بابورون سارایینا آپاردی. بابورون اونا یوکسک احتیرام گؤستردی. میرزه حئیدرین یازدیغینا گؤره، بابور اونا آتا کیمی آتالیق ائله‌دی. اوچ ایل سونرا میرزه حئیدر اندیجانا، سولطان سعیدخانین سارایینا گئتدی و خانین سون گونونه قدر یانیندا قالدی. 1514 -جو ایلده کاشغاردا سولطان سعید خانین حاکیمیتی قورولدوقدا، میرزه حئیدر اونونلا بیرلیکده کاشغارا گلدی. خان گوونیب بوتون قوشون و سلطنت ایشلرینی اونا تاپشیریب محدودیت‌سیز حوقوق‌لار وئردی، عئینی زاماندا اوغلو ولیعهد عبدالرشیدین تربیه‌سینی ده اونا تاپشیردی. سولطان سعید خانین حاکیمیتی دؤنمینده میرزه حئیدربدخشان، کافیریستان، تبت، لادک و بیر چوخ حربی سفرلره رهبرلیک ائتدی. 1533 -جو ایلده سولطان سعیدخانین اؤلوموندن سونرا اوغلو عبدالرشید تاختا چیخدی. آنجاق دوُغلات سولاله‌سینده کی قارشی‌دورما محمد حئیدری اؤلکه‌نی ترک ائتمگه مجبور ائتدی. محمد حئیدر اؤنجه بدخشاندا سردگران دولانیب سونرا لاهورا، بابورون اوغلو کامران میرزه‌نین یانینا گئتدی. 1539-1540-جی ایل‌لرده محمد حئیدر آقرادا هومایونا قوشولدو. 1541 -جی ایلده کاشغار فتح ائدیلدیکدن سونرا محمد حئیدر بابوری‌لر آدیندان کاشغاردا حؤکمران‌لیق ائتدی. اصلینده ایسه موستقیل اولاراق حؤکمران‌لیق ائدیردی. محمد حئیدر داغ طایفالاری ایله توققوشمادا اؤلدورولدو.
+0 بگندیم
تؤره‌نیش داستانی اولاراق بیلینن بو حکایه اصلینده کائو-چه'نین یارادیلیش داستانی‌دیر (چینجه : 高 車 高 车). فواد کؤپرولو ایسه هۆوئی-هۆ'نون داستانی اولاراق قئید ائدیلن بیر تورک داستانی‌دیر. [۱][۲]
بو داستان چین سالنامه‌لرینده وئی کیتابی [۳] و قوزئی سولاله‌لری تاریخی [۴] کیتاب‌لارینا داخیل ائدیلمیشدیر.
اسکی هون حؤکمدارلاریندان بیری‌نین چوخ گؤزل ایکی قیزی وار ایدی. او قدر گؤزل ایدیلر کی، گؤک تئنگری اونلاری یئر تئنگری‌لرله ائولنمک اوچون یاراتدیغینا اینانیردی. حؤکمدار دا بئله دوشونوردو. قیزلارینی اینسان‌لاردان اوزاق توتماق اوچون اؤلکه‌نین قوزئی طرفینده هوندور بیر قوللـه تیکدیردی. قیزلارینی بو قوللـه‌ده بوراخدی. ائولنمک اوچون یالواریب چاغیردیغی تانری، نهایت، بوز قورد شکلینده گلدی.بو قیزلارلا ائولندی. بو ائولی‌لیکدن دوغان دوققوز اوغوز-اون اویغور اوشاق‌لاری‌نین سسی بوزقورد سسینه بنزه‌ییردی.بو اوشاقلار بوز قوردون روحونو داشییاراق چوخالدیلار. [۵]
کؤچورن: عباس ائلچین
+0 بگندیم
عبدالله لطیف‌زاده(1890 آق‌مسجید - 1938،آق‌مسجید) –قیریم تاتار شاعیر، دراماتورق، دیالکتولوق، ادبیات‌شوناس و پداقوقو.
عبدالله ابیل اوغلو لطیف‌زاده - اونون آدی قایناق‌لاردا عبدالله، عبداللا، دوغوم ایلی 1890-جی ایل و یا 1891-جی ایل، آنادان اولدوغو یئر ایسه گاه آق‌مسجید، یعنی ایندیکی سیمفروپول، گاه دا یئفپاتوریا کیمی یازیلیر. موعلیم عاییله‌سینده دوغولان عبدالله ابیل اوغلو لطیف‌زاده ایلک تحصیلینی آتاسیندان آلمیش، اوندان روس دیلینده یازیب اوخوماغی اؤیرنمیش، مدرسه‌نی بیتیردیکدن سونرا روشدیه مکتبینده اوخوموشور.
او دؤورده روشدیه‌لر یئنی آچیلیردی و اورتا تحصیل ساییلیردی. کئچمیش مدرسه‌لردن ایسه طبیعت علم‌لرینی اؤیره‌دیلمه‌سی و تدریس متودو ایله سئچیلیردی.
